دکستروز آبدار

 

دکستروز چیست؟

 

قندها منبع مهم انرژی برای بدن انسان و همچنین یک افزودنی ضروری در بسیاری از فرآیندهای تهیه غذا هستند. 3 شکل اصلی قند وجود دارد که ما معمولاً مصرف می کنیم، گلوکز، فروکتوز و ساکارز.

دکستروز آبدار یا دکستروز مونوهیدرات (Dextrose Monohydrate)، معروف به گلوکز خوراکی یک پودر شیرین کریستالی سفید رنگ است که از نشاسته ذرت تصفیه شده از طریق فرآیند آنزیمی به دست می آید.

گلوکز و دکستروز اساساً یکسان هستند و نام های “گلوکز” و “دکستروز” اغلب به جای یکدیگر استفاده می شوند. دکستروز که به طور رسمی با نام دکستروز مونوهیدرات یا دی گلوکز شناخته می شود، رایج ترین نوع گلوکز است.

دکستروز آبدار دارای فرمول مولکولی C6H12O6 است. این ایزومر D (D-گلوکز)، به طور گسترده در طبیعت وجود دارد. این ماده را می توان با هیدرولیز کربوهیدرات هایی مانند شیر، قند نیشکر، مالتوز، سلولز، گلیکوژن و غیره به دست آورد.

اغلب با هیدرولیز نشاسته ذرت با بخار دادن و رقیق کردن اسید تولید می شود. دکستروز آبدار یا گلوکز منبع اصلی انرژی بدن انسان از طریق تنفس هوازی است که حدود 3.75 کیلو کالری (16 کیلوژول) انرژی غذایی در هر گرم را تامین می کند.

 

 

واکنش انسولین و مکانیسم های دیگر، غلظت گلوکز را در خون تنظیم می کند. گلوکز تقریباً تمام انرژی مغز را تأمین می کند، بنابراین در دسترس بودن آن بر فرآیندهای روانی تأثیر می گذارد.

هنگامی که گلوکز پایین باشد، فرآیندهای روانی که نیاز به تلاش ذهنی دارند (مانند خودکنترلی، تصمیم گیری پرتلاش) دچار اختلال می شوند. توجه داشته باشید دکستروز آبدار بلعیده شده مستقیماً از روده به خون جذب می شود و منجر به افزایش سریع سطح گلوکز خون می شود.

 

مشخصات دکستروز آبدار

 

فرمول شیمیایی : C₆H₁₂O₆ * H₂O

ظاهر :  پودری سفید و کریستالی بدون ناخالصی که با چشم قابل مشاهده است

طعم : شیرین

بو : بدون بو

درصد ماده خشک : معادل دکستروز ≥99.0

درصد رطوبت :  (m/m) ≤10

مقدار PH : تقریبا  4.0-6.5

 

کاربردهای دکستروز آبدار

 

دکستروز آبدار یک ماده مغذی ضروری بوده و کاربرد وسیعی در صنایع غذایی و دارویی و البته سایر صنایع همچون پزشکی و ساختمانی دارد.

دکستروز مونوهیدرات تقریبا به اندازه 60 تا 70 درصد شیرینی ساکارز را دارد. برای طعم بهتر، کیفیت و هزینه کم می توان از آن به طور گسترده در قنادی ها، نوشیدنی ها، بیسکویت ها و محصولات نانوایی استفاده کرد. این ماده به راحتی حل می شود، بنابراین می توان آن را به طور گسترده در نوشیدنی ها و غذاهای سرد استفاده کرد.

همچنین می توان از آن به شکل مصرف مستقیم نیز استفاده کرد، زیرا می تواند قدرت بدنی و استقامت را افزایش دهد. این ماده می تواند به عنوان مایع مکمل برای بیماران مبتلا به قند خون پایین، تب، سرگیجه استفاده شود.

در ادامه برخی کاربردهای آن را ذکر می کنیم :

 

کاربردهای دکستروز آبدار در صنایع غذایی

 

دکستروز مونوهیدرات را می توان به عنوان افزودنی و مکمل غذایی و شیرین کننده در مواد غذایی مانند محصولات قنادی ها، کیک ها، نوشیدنی ها، بیسکویت ها، کلوچه ها، مرباها، ژله ها و حتی عسل استفاده کرد.

 

• محصولات نانوایی

 دکستروز آبدار دارای چندین کاربرد در محصولات تولید شده با خمیر مانند نان است . هدف اولیه آن، تامین کربوهیدرات قابل تخمیر است که مخمر می تواند روی آن رشد کند و CO2 را برای بالا بردن و افزایش حجم محصول فراهم کند. وجود آن همچنین به قهوه ای شدن پوسته کمک می کند تا یک محصول نهایی دلپذیر از نظر ظاهر و عطر به دست آید.

 

 

• بیسکوییت

دکستروز می‌تواند تا حدی جایگزین ساکارز در فوندانت‌ها و پرکننده‌های خامه‌ای شود که در آن کریستال‌های ریز برای بافت صاف مورد نیاز است.

 

• در نوشیدنی

دکستروز آبدار را می توان به عنوان مکمل غذایی و شیرین کننده در نوشیدنی هایی مانند نوشیدنی انرژی زا، آبجو و مالت استفاده کرد. همچنین آن را می توان در نوشیدنی های انرژی زا به عنوان کربوهیدرات استفاده کرد تا شیرینی ملایم تر و کالری کمتری نسبت به شکر ایجاد کند.

 

• محصولات کنسرو شده

 دکستروز در سبزیجات و میوه های کنسرو شده در برخی موارد برای کنترل شیرینی و حفظ خواص استفاده می شود.

 

• قنادی

 دکستروز به طور گسترده ای برای شیرین کردن محصولات در قنادی ها استفاده می شود. دکستروز رنگ و براقیت پوشش های صمغی شکل قنادی را بهبود می بخشد و گرمای بالای محلول آن، در تمام کاربردهای پوشش صمغی و آب نباتی احساس خنکی به دهان می دهد. دکستروز به لطافت، بهبود قابلیت هم زدن و افزایش طعم شیرین در پخت شیرینی ها خصوصا شیرینی گل ختمی و نوقا کمک می کند.

 

• گوشت

 وجود شکر (به ویژه شکر کاهنده همچون دکستروز آبدار) در ترکیب پخت گوشت، تأثیر مستقیمی بر کیفیت رنگ غذای به دست آمده در پایان پخت دارد.

 

• دسرهای منجمد

 دکستروز آبدار می تواند به کنترل کریستال های یخ در محصولات لبنی منجمد کمک کند.

 

• سایر مواد غذایی

مربا، ژله، کنسرو، کره بادام زمینی، چاشنی، ترشی، سرکه و غیره همگی مواد غذایی هستند که از دکستروز آبدار در مواد تشکیل دهنده خود معمولا بهره می برند.

 

کاربردهای صنعتی دکستروز آبدار

 

• چسب ها

 دکستروز کنترل جریان چسب را فراهم کرده و به جلوگیری از درهم ریختگی قطعات پس از خشک شدن چسب کمک می کند.

 

 

• فرمولاسیون رزین

 دکستروز آبدار می تواند به عنوان نرم کننده در فرمول های مختلف رزین عمل کند.

 

• گلوکونیک اسید

دکستروز آبدار می تواند به عنوان ماده اولیه برای اکسیداسیون شیمیایی( یا میکروبیولوژیکی) به اسید گلوکونیک استفاده گردد.

 

• مصالح ساختمانی

 دکستروز را می توان در تخته های دیواری به عنوان یک مرطوب کننده برای کنترل آزاد شدن آب و جلوگیری از شکننده شدن لبه ها در طول خشک شدن و همچنین به عنوان کند کننده در بتن استفاده کرد.

 

• سایر کاربردهای صنعتی

خواص کاهنده دکستروز آبدار در صنعت کاربردهای فراوانی دارد از جمله در پردازش فلز، بازیافت، تولیدات رنگ، ساخت چرم در دباغی و غیره. دکستروز آبدار به عنوان منبع کربوهیدرات در بسیاری از تخمیرها برای تولید انواع محصولات صنعتی کاربرد دارد.

 

صنایع داروسازی

 

دکستروز مونوهیدرات را می توان به عنوان یک افزودنی دارویی در صنایع داروسازی استفاده کرد. همچنین می تواند به عنوان یک “حامل” برای ویتامین C و سایر مولکول ها استفاده شود.

دکستروز در اشکال مختلف دارویی موجود است. این ماده به صورت خوراکی و تزریقی در صنایع دارویی کاربرد دارد. به صورت خوراکی برای درمان هیپوگلیسمی (به عنوان مثال، بیماران دیابتی) و برای آزمایش های تحمل گلوکز استفاده می شود.

همچنین به صورت تزریقی به عنوان منبع کربوهیدرات در مایعات داخل وریدی و تغذیه کامل تزریقی (TPN) و به عنوان درمان کمکی برای هیپرکالمی استفاده می شود.

در بهداشت و مراقبت شخصی

 

دکستروز آبدار را می توان در فرمولاسیون محصولات حمام، محصولات پاک کننده، آرایش چشم، محصولات مراقبت از پوست، آرایش و محصولات مراقبت از مو در محصولات آرایشی و بهداشتی و محصولات مراقبت شخصی استفاده کرد.

 

در کشاورزی و خوراک دام و طیور

 

دکستروز مونوهیدرات را می توان در کشاورزی و خوراک دام و طیور مانند غذای حیوانات خانگی استفاده کرد.

 

 

عوارض جانبی دکستروز آبدار

 

یک عارضه جانبی دکستروز آبدار، توانایی آن در افزایش قند خون بالاتر از سطح قابل قبول است، وضعیتی که به عنوان هیپرگلیسمی شناخته می شود. افراد مبتلا به دیابت باید در مصرف دکستروز مراقب باشند، زیرا ممکن است نتوانند به سرعت آن را پردازش کنند.

گلوکز برای مدیریت هیپوگلیسمی و برای تغذیه داخل وریدی استفاده می شود. حالت تهوع ممکن است پس از مصرف گلوکز ایجاد شود. سایر عوارض جانبی شامل افزایش گلوکز خون، نشت مایع در محل تزریق (اکستروازاسیون) و التهاب محل تزریق باشد.