بی کربنات سدیم

 

مشخصات اصلی

 

نام شیمیایی :  بی کربنات سدیم (Sodium Bicarbonate)

فرمول مولکولی :   NaHCO3 یا CHNaO3

نام های دیگر : سدیم بی کربنات – سدیم هیدروژن کربنات – جوش شیرین

شکل ظاهری :  پودر سفید رنگ

وزن مولکولی :  84.007

نقطه ذوب :  50 درجه سانتیگراد (دمای از دست دادن دی اکسید کربن)

 

بی کربنات سدیم چیست؟

 

بی کربنات سدیم (NaHCO3) که به آن جوش شیرین، بی کربنات سودا یا کربنات هیدروژن سدیم نیز می گویند، یک ماده جامد کریستالی یا پودری سفید رنگ است که منبع دی اکسید کربن است و به عنوان یک ماده در بکینگ پودرها، قرص های جوشان و نوشیدنی ها استفاده می شود.

بی کربنات سدیم نمکی است که در آب به سدیم و بی کربنات تجزیه می شود. این ماده یک محلول را قلیایی می کند، به این معنی که می تواند اسید را خنثی کند.

 

 

این ماده از مخلوط کردن مولکول های کربن، سدیم، هیدروژن و اکسیژن تشکیل می شود. این مخلوط که به نام جوش شیرین نیز شناخته می شود، در واقع نوعی نمک است.

همچنین به عنوان جزئی از کپسول های آتش نشانی خشک بکار گرفته می شود. قلیایی بودن خفیف، آن را برای درمان اسیدیته معده یا ادرار و اسیدوز مناسب می کند. همچنین در فرآیندهای صنعتی خاصی مانند دباغی و تهیه پشم استفاده می شود.

بسیاری از محصولات نانوایی به کمک دی اکسید کربن حاصل از اضافه کردن جوش شیرین در بکینگ پودر، ورآمده و خمیر مایه می شوند.

بی کربنات سدیم (جوش شیرین) ماده ای است که به عنوان یک عامل بافر در برابر اسیدیته در بدن انسان عمل می کند و به نظر می رسد عملکرد فیزیکی را در ورزشکاران حرفه ای و حتی تازه کار افزایش می دهد.

 

کاربردهای بی کربنات سدیم

 

• استفاده گسترده از بی کربنات سدیم به عنوان افزودنی دارویی و پزشکی

 

بی کربنات سدیم یک ماده فعال در محصولات ضد اسید است که برای تسکین سوزش سر دل، ترشی معده و درمان سوء هاضمه اسیدی که ناشی از اسیدیته بالا در بدن است، استفاده می شود. این دارو با خنثی کردن سریع اسید بالای معده، موجب تسکین موقت علائم رفلاکس می گردد.

در واقع هنگامی که برای این منظور استفاده می شود، به گروه داروهایی به نام آنتی اسیدها تعلق دارد.

مردم معمولاً از جوش شیرین برای سوء هاضمه استفاده می کنند. اما برای عملکرد بهتر ورزشی، آسیب کلیه، مشکلات پلاک دندان، تغییر رنگ دندان و بسیاری از شرایط دیگر نیز استفاده می شود.

بی کربنات سدیم ممکن است برای درمان علائم زخم معده یا اثنی عشر استفاده شود. همچنین برای قلیایی کردن خون و ادرار در شرایط خاص نیز کاربرد دارد.

 

 

توجه داشته باشید که به کودکان خردسال (تا 6 سال) نباید آنتی اسیدها داده شود، مگر اینکه پزشک آنها را تجویز کرده باشد. از آنجایی که کودکان معمولاً نمی توانند علائم خود را به خوبی توصیف کنند، پزشک باید قبل از دادن این دارو، شرایط کودک را بررسی کند.

بی کربنات سدیم برای درمان اسیدوز متابولیک که می تواند در بیماری های شدید کلیوی، دیابت کنترل نشده، نارسایی گردش خون به دلیل شوک یا کم آبی شدید، گردش خون خارج از بدن، ایست قلبی و اسیدوز لاکتیک اولیه شدید رخ دهد، استفاده می شود.

همچنین در درمان اسهال شدید که اغلب با کاهش قابل توجه بی کربنات همراه بوده و همچنین در درمان مسمومیت‌های دارویی خاص نیز کاربرد دارد.

 

• کاربرد بی کربنات سدیم به عنوان افزودنی غذایی در صنایع غذایی و پخت و پز

 

جوش شیرین موجود در فروشگاه مواد غذایی، بی کربنات سدیم خالص است. نانواها مقدار کمی جوش شیرین را به مخلوط آرد، شکر، تخم مرغ، کره و سایر مواد موجود در کیک، کلوچه و سایر محصولات پخته شده اضافه می کنند.

واکنش شیمیایی حاصل به انبساط یا بلند شدن خمیر در داخل اجاق داغ کمک می کند. بدون جوش شیرین و این واکنش شیمیایی، کلوچه ها، کیک ها و نان ها به شکل صاف و مسطح بودند.

 

• بی کربنات سدیم در محصولات مراقبت شخصی

 

 بی کربنات سدیم در نمک های حمام و لوسیون ها به عنوان محصولات مراقبت از پوست و مراقبت شخصی و همچنین جهت کنترل تعادل اسید و باز محصولات دارویی برای جلوگیری از خراب شدن آنها بکار گرفته می شود.

بی کربنات سدیم در خمیردندان ها جهت از بین بردن ذرات نوشیدنی و غذایی که موجب لکه دار شدن مینای دندان می شوند، بکار گرفته می شود تا این لکه ها را از روی دندان پاک نماید. با توجه به خاصیت خنثی سازی رایحه های بدبو و اسیدی که جوش شیرین دارد، به عنوان یک عنصر رایج در دئودورانت بکار گرفته می شود.

 

• بی کربنات سدیم در شوینده ها و محصولات پاک کننده

 

بی کربنات سدیم به عنوان یکی از رایج ترین عناصر در محصولات بهداشتی و پاک کننده، شوینده ها و چربی زداها استفاده می شود. همچنین در محصولات پاک کننده می تواند طی واکنش با سرکه، محلولی ایجاد می کند که به بازکردن لوله ها یا از بین بردن کثیفی در اجاق گازها کمک می کند.

 

 

بی کربنات سدیم با قابلیت سایندگی جزئی خود، گزینه ای بسیار مناسب برای از میان بردن بقایای چربی یا مواد سوخته می باشد. این ماده از طریق خواص شیمیایی خود می تواند به افزایش کارایی مواد شوینده لباس از طریق افزایش سطح pH آب کمک کند، در واقع با این کار با دفع کثیفی از الیاف به شستشوی بهتر و تمیز تر لباس ها کمک می نماید.

 

• بی کربنات سدیم در کشاورزی و دامداری

 

یکی از اصول مهم در کشاورزی، حفظ PH خاک در حالت ایده آل جهت برخورداری از محصولات باکیفیت تر می باشد. بی کربنات سدیم برای ایجاد چنین شرایطی بسیار کاربردی می باشد.

همچنین با جلوگیری از رشد قارچ ها و سایر موارد غیر ضروری و از بین بردن آنها، به رشد هر چه بهتر محصول کمک می نماید. از طرفی برخی از دامداران هستند که از خاصیت کنترل PH این ماده برای ایجاد تعادل در اسید روده گاوها و سایر دام ها استفاده می نمایند.

 

اثرات جانبی بی کربنات سدیم

 

بی کربنات سدیم در صورتی که به صورت استاندارد، مناسب و همچنین کوتاه مدت مصرف گردد، بی خطر است. محصولات ضد اسید بدون نسخه که حاوی بی کربنات سدیم می باشند، توسط FDA (سازمان غذا و داروی ایالات متحده) به عنوان ایمن و موثر در نظر گرفته می شوند.

به عقیده برخی مصرف آن در دوزهای بسیار بالا نیز احتمالاً بی خطر است. البته باید در نظر داشته باشید که مصرف آن در صورتی که به طور کامل در محلول حل نشده است، احتمالاً عوارضی را در پی داشته باشد.