اسید فسفریک

 

اسید فسفریک که به آن اسید ارتوفسفریک نیز می‌گویند (H3PO4)، مهم‌ترین اسید اکسیژن فسفر است که برای ساختن نمک‌های فسفات کود استفاده می‌شود. این ماده به عنوان یک طعم دهنده اسیدی و میوه مانند در محصولات غذایی عمل می کند.

اسید فسفریک یکی از اسیدهای محبوب و پرکاربرد است و در صنایع دندانپزشکی، در تهیه مشتقات آلبومین و در صنایع قند و نساجی استفاده می شود.

شکل خام این اسید از سنگ های فسفاته استخراج می شود، در حالی که شکل خالص تر آن به صورت صنعتی از فسفر سفید تولید می شود. اسید فسفریک خالص معمولاً در حالت جامد کریستالی است (نقطه ذوب 42.35 درجه سانتیگراد یا 108.2 درجه فارنهایت) و به شکل کمتر غلیظ یافت می شود. به طور کلی، این مایع بی رنگ، شربتی، بی بو و غیر فرار است.

این اسید معدنی حاوی یک اتم فسفر، چهار اتم اکسیژن و سه اتم هیدروژن است. جالب است بدانید که فسفریک اسید در دندان ها و استخوان ها وجود دارد و به فرآیندهای متابولیک کمک می کند. در حالت مایع به صورت محلولی شفاف و بی رنگ و در حالت جامد به صورت شفاف مشاهده می شود.

به عنوان یک عامل جداکننده، به اتصال کاتیون های دو ظرفیتی کمک می کند. به طور گسترده در ارتودنسی و دندانپزشکی استفاده می شود. اسید فسفریک در بیوژئوشیمی و بیوشیمی مهم بوده و یک اسید تری بازیک است.

 

مشخصات عمومی اسید فسفریک (Phosphoric Acid)

 

فرمول شیمیایی : H3PO4

وزن مولکولی/ جرم مولی : 97.994 گرم بر مول

چگالی : 1.88 g/cm³

نقطه جوش : 158 درجه سانتیگراد

نقطه ذوب : 42.35 درجه سانتی گراد

 

نکات مهم درباره اسید فسفریک

 

• حدود 90 درصد از اسید فسفریک تولید شده به عنوان کود استفاده می شود
• فسفریک اسید به عنوان خوراک مکمل برای خوک، گاو و طیور استفاده می شود
• در محصولات مراقبت از پوست و لوازم آرایشی به عنوان تنظیم کننده pH استفاده می شود
• در صنایع غذایی و لبنیات به عنوان یک عامل ضدعفونی کننده استفاده می شود
• در نوشیدنی ها و غذاهایی مانند مربا و کولا برای اسیدی کردن آنها استفاده می شود
• برای زدودن زنگ زدگی سطح به فلزات استفاده می شود

کاربردهای اسید فسفریک

 

 

اسید فسفریک جزءمهمی از کودها (80 درصد کل مصرف)، مواد شوینده و بسیاری از محصولات پاک کننده خانگی است. محلول های رقیق آن، طعم اسیدی دلپذیری دارند. بنابراین، از آن به عنوان یک افزودنی غذایی نیز استفاده می شود و خواص اسیدی را به نوشابه ها و سایر غذاهای آماده و همچنین محصولات تصفیه آب می دهد.

از طرفی در محصولات ضد زنگ، حکاکی و پوشش فلزی استفاده می شود و یک واسطه یا معرف در بسیاری از فرآیندهای تولید است. این اسید همچنین به طور طبیعی در بسیاری از میوه ها و آب آنها وجود دارد. جدا از استفاده از خود اسید فسفریک، بیشترین مصرف فسفریک اسید در ساخت نمک های فسفاته است. با بهره گیری از توانایی آن در کاهش pH خون، این ماده به صورت درمانی برای درمان مسمومیت با سرب استفاده می شود.

 

• کشاورزی

 

بیشتر اسید فسفریک تولید شده برای تولید کود استفاده می شود. این ماده عمدتاً به سه نمک فسفات تبدیل می شود که به عنوان کود استفاده می شود. این کودها به شرح زیر است:

• سوپر فسفات سه گانه (TSP)
• دی آمونیوم هیدروژن فسفات (DAP)
• مونو آمونیوم دی هیدروژن فسفات (MAP)

 

اسید فسفریک همچنین در مکمل هایی که به عنوان خوراکی به گاو، خوک و طیور داده می شود، استفاده می شود.

 

• افزودنی های مواد غذایی

 

محلول های رقیق اسید فسفریک طعم اسیدی دلپذیری دارند. از این رو از آن به عنوان افزودنی غذایی استفاده می شود. ضمن اینکه خاصیت اسیدی به آن می بخشد.

• نوشیدنی بدون الکل مثل نوشابه ها
• لبنیات
• غذاهای آماده
• محصولات تصفیه آب

 

• کاربردهای پزشکی

 

 

در صنایع پزشکی اسید فسفریک عمدتا کاربردهای زیر را دارد :

• در سیمان دندانپزشکی
• برای تهیه مشتقات آلبومین
• برای اسیدی کردن ادرار
• برای از بین بردن بقایای نکروزه (سلول های مرده یا بافت)
• در داروهای ضد تهوع
• در سفید کننده های دندان و مایع دهان شویه

 

• کاربرد در محصولات مراقبت شخصی

 

اسید فسفریک در طیف وسیعی از محصولات مراقبت شخصی کاربرد دارد از جمله :

• محصولات پاک کننده
• محصولات حمام
• عطرها
• محصولات مراقبت از مو
• محصولات ناخن
• محصولات آرایشی
• محصولات مراقبت از پوست

 

• کاربرد صنعتی

 

یکی از کاربردهای اسید فسفریک در صنایع، استفاده از آن جهت زدودن زنگ می باشد. فسفریک اسید هنگامی که روی زنگ زده می شود، با زنگ فلزاتی مانند فولاد و آهن واکنش نشان می دهد. در مرحله بعد، زنگ را به یک ترکیب سیاه رنگ و به راحتی قابل جابجایی و جدا شدن تبدیل می کند.

موارد دیگری که در ساخت آن از اسید فسفریک استفاده می شود :

• ژلاتین
• واکس و پولیش
• چسب برای سرامیک
• کربن فعال
• در رنگرزی پنبه

 

• سایر کاربردها

 

 

سایر کاربردهای اسید فسفریک عبارتند از :

• محصولات مراقبت از خودرو
• باتری ها
• پاک کننده های صنایع نیمه هادی
• تمیز کردن و تجهیز محصولات مراقبتی
• محصولات الکتریکی و الکترونیکی
• بسته بندی غذا
• سوخت و محصولات مرتبط
• محصولات لباسشویی و ظرفشویی
• محصولات مراقبت از چمن و باغ
• رنگ و پوشش
• محصولات کاغذی
• لوازم عکاسی، فیلم و مواد شیمیایی عکس
• محصولات پلاستیکی و لاستیکی
• توزیع شیمیایی
• محیط های تخمیر صنعتی
• پاک کننده ها در فرآیندهای آبکاری خودرو و ماشین آلات

 

توصیه های ایمنی

 

اسید فسفریک کمتر از اسید سولفوریک یا نیتریک غلیظ، خورنده و خطرناک است. اما محلول های غلیظ آن برای پوست و غشاهای مخاطی تحریک کننده هستند. بخارات حاوی دود P2O5 ، می تواند باعث تحریک گلو و سرفه شود، اما در کمتر از 10mg/m3 قابل تحمل است.

اسید فسفریک یک ماده غیر قابل احتراق به دو شکل جامد و مایع است. در صورت استنشاق ممکن است کشنده باشد. دودهای ناشی از آتش سوزی برای مجاری تنفسی، چشم ها، پوست تحریک کننده است و می تواند حاوی فسفین و کلرید هیدروژن باشد. پس در استفاده از این ماده ارزشمند، حتما مراقبت های لازم را به عمل آورید.